Regels tijdens de eerste jaren in de Franse tijd

In de eerste jaren van de Franse tijd veranderden er heel erg veel dingen in korte tijd in de Zuidelijke Nederlanden. De Fransen wilden zonder enig pardon al hun eigen regels die voortgekomen waren uit de Franse revolutie invoeren in de geannexeerde gebieden.

De Republikeinse kalender

Zo voerden ze onder meer de Republikeinse kalender in. In deze kalender begint de tijdrekening niet bij Christus, maar op 22 september 1792, de dag van de uitroeping van de Republiek. Deze tijdrekening werd overigens pas een jaar later effectief ingevoerd. Het jaar was opgedeeld in 12 maanden van 30 dagen en de week van zeven dagen was vervangen door een week van tien dagen (op 31 maart 1802 werden de weken weer in ere hersteld). Vanaf 1 januari 1806 werd de Gregoriaanse kalender weer gebruikt. De 12 maanden hadden de volgende namen:

herfst: Vendémiaire, Brumaire en Frimaire
winter: Nivôse, Pluviôse en Ventôse
lente: Germinal, Floréal en Prairial
zomer: Messidor, Termidor en Fructidor

Er is enige correspondentie bewaard gebleven uit 1798 tussen het hoofd van het kanton Roermond met het departement van de Nedermaas, welk in Maastricht zetelde. Deze correspondentie geeft een benauwend beeld van deze dagen. De vernieuwingen werden de burgers letterlijk door de strot gedrukt, tot en met de nieuwe feestdagen aan toe. Onbewust heb ik associaties met praktijken zoals in Rusland na de revolutie en in Aziatische communistische staten...
De teksten spreken zeer voor zich!

Andere interessante ooggetuigenverslagen van deze tijd:
Kroniek Roermond 1781-1835 Sebastian van Beringen,
Dagboek Pastoor Borret uit Herten)
Drie kleine kroniekjes uit Roermond

Kanton Roermond

Vrijheid Gelijkheid

Rapport over de maand Messidor
4299
Roermond de 4e thermidor, jaar 6 (22 juli 1798)
De commissaris van het uitvoerend bewind bij het kanton Roermond
Aan burger Girard, Commissaris van het uitvoerend bewind bij de centrale administratie van het departement van de Nedermaas.

Gedurende de eerste week van messidor l.l. is zeer weinig vermeldenswaardigs voorgevallen, burger commissaris. De gendarmerie, onder bevel van burger Mittre, luitenant, betoont veel ijver bij haar ronden. Zij doet vooral nauwkeurrig naspeuringen naar vreemdelingen en alle personen die niet van geldige paspoorten voorzien zijn. Ik heb u in kennis gesteld van de samenstelling van de municipaliteit van mijn kanton. Zij is nog steeds dezelfde. Gedurende de tweede decade, heeft de vrederechter die een brief van u ontvangen had, in antwoord op de zijne van 5 Messidor, deze keer wel willen handelen.

De patentrechten zijn goed ingevorderd, bij het totale aantal bevinden zich veel dagloners en andere arme personen die niets meer doen. Maar eindelijk heeft de vervolging plaats en er zal weinig zijn, dat mij meer voldoening zal geven, dan u te kunnen melden dat de patentrechten eindelijk geheel zijn ingevorderd.

Op de 18e is de burger Raemakers, inwoner van Graethem, kanton Heijthuijsen, broer van de pastoor van Wessem, die de naam heeft een slecht burger te zijn, door de gendarmes aangetroffen toen hij geen cocarde droeg. Ik had de gendarmerie opgevorderd erop toe te zien, dat de verplichting tot het dragen van de cocarde beter wordt nageleefd. Zij hebben deze persoon voor mij geleid, die ik vervolgens verwezen heb naar de vrederechter. De vrederechter heeft hem teruggezonden naar mij, doch uiteindelijk is, nadat ik mijn besluit genomen had, gebaseerd op het besluit van de centrale administratie d.d. 25 pluviose jaar 4, genoemde Raemakers veroordeeld tot drie dagen dwangarbeid.
De burger Henri Haex, pruikemaker en aristocraat, wonende in de Brugstraat te Roermond, die ook zonder cocarde werd aangetroffen, is tot dezelfde straf veroordeeld. Deze voorbeelden van bestraffing van het niet dragen van de cocarde hebben wonderen verricht, zij hebben vele anderen, die zich direct ermee getooid hebben, een les geleerd, dat men door het dragen ervan niet vermoeid wordt. Op de 20e deed burger Mittre, luitenant van de hierboven genoemde gendarmerie, mij in Vlodrop, waar ik mij bevond, een uitnodiging toekomen waarin hij mij in naam van de regering opvorderde terug te komen naar Roermond om met hem overleg te plegen. Ik zend u deze uitnodiging in origineel toe. Onmiddellijk begaf ik mij naar Roermond. Ik was vervuld van vreugde te vernemen, over de deportatie van 15 priesters van mijn kanton, die zo schadelijk zijn voor de gemeenschap. Ik heb hem aanbevolen stilte en voorzichtigheid te betrachten. Ik zag dat zijn instructies waren om bij de 22e bij het aanbreken van de dag met de operatie te beginnen. Hij heeft mij gezegd, dat hij dienovereenkomstig orders gegeven had in zijn arrondissement. Hij toonde zich tegenover mij tamelijk in verlegenheid gebracht, door het feit, dat hij niet bekend was met de verblijfplaats van ieder van hen. Ik heb hem gezegd zich hierover niet bezorgd te maken; dat ik ze ook niet kende, maar dat hij op het ogenblik van de aanvang van de operatie alle noodzakelijke inlichtingen zou hebben. Op de 22e heb ik 's nachts rondgezworven om te zien of er geen tekenen waren van ontsnappingspogingen van de te deporteren personen. Ik heb niets gezien dat mij deed twijfelen. Om een uur 's nachts heb ik mij naar de luitenant van de gendarmerie begeven. Ik zond een gendarme met spoed naar de municipale agent, voorzien van een verzoek van mij, om zich zonder uitstel naar genoemde luitenant te begeven, daar de stukken die ik juist ontvangen had zijn onmiddellijke aanwezigheid vereisten en dat ik op hem wachtte. Hij kwam direct, zeer verwonderd. Ik deelde hem mede, wat er aan de hand was en dat ik inlichtingen nodig had omtrent de verblijfplaats van enkele te deporteren personen, die deze veranderd hadden. Ik gelastte hem mij geen ogenblik te verlaten, zodat hij niet verdacht kon worden als de operatie mislukte. Hier heeft hij gevolg aan gegeven. Ik ben genoodzaakt voorzichtigheid te betrachten. Ik vertrouw de genoemde agent niet. Zoals ik reeds zei, toont hij wel goede wil, maar ik vrees dat hij dubbel spel speelt. Ik houd hem rustig in het oog.
Van de 15 personen die gearresteerd moesten worden en gedeporteerd, zoals hierboven vermeld is, zijn Ericks, Leblanc, Dolings en Hubrechts reeds enige tijd afwezig, er blijven er dus 11 over om te arresteren. Er zijn er slechts 6 gearresteerd. Wees er echter van overtuigd, dat ik al mijn krachten heb ingespannen om het slagen van deze operatie te bevorderen. Ik ben zelf bij de gendarmes en huzaren gebleven en vooral in de woning waar zich de ex-recollecten Vanham en Soffers bevonden, zouden deze niet gearresteerd zijn als ik er niet bij geweest was. Ondanks alle goede wil van de gendarmes, heb ik deze Soffers in zijn kamer gevonden, gekleed in zijn pij van St. Franciscus. Het resultaat is dus dat de volgende zes gearresteerd zijn: Crebber, Soffers, Vanham, Bosch, Houwart en Wolters. Ik schrijf de overhaaste vlucht van de vijf anderen toe aan de grove onvoorzichtigheid van de gendarmerie van Heythuijsen, die in de vroege morgen van de 21e in plaats van de 22e de ex-pastoors van Heijthuijsen en Grathem gearresteerd heeft. Op de dag van de 21e had het gerucht hierover zich over alle straten van deze gemeente verspreid. Ik ben ervan overtuigd, dat op dit gerucht deze vijf verdwenen zijn, daar zij thuis moesten zijn en er niets bekend was, dat zij vertrokken waren. Men zag geen priesters meer in de straat, zij waren alle verdwenen.
De volgende dag de 23e heeft de Beneficiaris Houtappel de eed afgelegd.
De 25e van de maand de seculier priester van de Grijn.
Dezelfde dag Jean Vincken, ex-recollect.
De 27e Jochams, seculier priester.
Ik zal het genoegen hebben u binnenkort een lijst te doen toekomen van al het priester-gespuis in mijn kanton, met alle mogelijke aantekeningen. Ingesloten zend ik u de afschriften van de processen-verbaal, die de verzegeling van de 15 te deporteren priesters betreffen.
De 27e op zondag zond ik de gendarmes naar Melick hen aanbevelende de grootste voorzichtigheid te betrachten, om er te zien of zij er priesters uit Roermond konden herkennen, die daar de mis lazen, of dat ze te horen konden krijgen van het volk welke priesters er de mis gelezen hadden.
Zodra de gendarmes aangekomen waren, tussen 6 en 7 uur 's morgens, bonden zij hun paarden vast bij een kleine herberg niet ver verwijderd van de kerk. De kerk was eivol, zelfs het kerkhof en de omgeving, terwijl de gendarmes bezig waren met iets te drinken. De schrik van het gestelde voorbeeld in Roermond was doorgedrongen tot de menigte, tot in de kerk. Ubels, onbeëdigd priester uit Roermond las de mis, hij keert terug en gelooft dat een persoon flauw gevallen is, men zegt hem een woord over de gendarmes, hij verwijdert zich van het altaar, loopt naar de sacristie, ontdoet zich van zijn toog om deze haastig te vervangen door een boerenkiel, men verbergt hem op een zolder en bedekt hem met bossen hooi zodat hij bijna verstikt.
De andere personen vluchten, door het gedrang van de menigte, breken ze heiligen, vallen over elkaar heen, de ene verliest zijn zilveren schoengespen, de andere weer hun hoeden, de vrouwen hun mutsen en zakdoeken. Er zijn ook enkele gewonden, zij waren over elkaar heen gelopen. Verscheidene vrome vrouwen hebben hun achterwerk laten zien, zij waren door de dringende menigte omgeworpen, een pruikenmaker uit Roermond is in een kelder gesprongen door het keldergat, hij heeft daarbij het vaatwerk dat gevuld is met melk gebroken. De huiseigenaar heeft hem in de kraag gegrepen en heeft hem laten betalen voor zijn sprong, kortom de verwarring was even volledig als komisch. De gendarmes hebben bij hun terugkeer aan de grens 10 burgers aangehouden, die niet van een paspoort voorzien waren. Zij zijn naar het gemeentehuis overgebracht en zijn na ondervraagd te zijn weer losgelaten.
Ubels, die niet tevreden was met het mislukken van zijn toeleg, is toen hij zag dat de gendarmes vertrokken waren tegen 10 uur weer aan het lezen van de mis begonnen. De volgende dag de 28e heb ik Ubels aangeklaagd bij de voorzitter van de jury, afschrift van genoemde aanklacht is hierbij gevoegd. Er is tegen hem een bevel tot aanhouding uitgevaardigd; men zegt dat hij vertrokken is. Ik zal u ervan op de hoogte houden. Sedert enige tijd was mij bekend dat er een verdachte bijeenkomst plaats gehad had bij de burger Geenen, herbergier in de Weert, een gehucht aan de linkeroever van de Maas.
Ik was erzelf in vermomming naar toe gewandeld om te zien of ik er niets kon ontdekken; ik zag echter niets dan bier en zeer rustige mannen gedurende de tijd dat ik er verbleef. Ik had echter ontdekt dat een zekere Brener, koopman in de Brugstraat te Roermond, de voorzitter was. Uit de ingewonnen inlichtingen wist ik dat bovengenoemde persoon niet al te slim was. Ik had iemand die een van de beste patriotten is opgedragen met hem te spreken en hem uit te horen. Toen hij in het café was dronk hij een beetje te veel. Op de 28e heb ik hem aangeklaagd bij de voorzitter van de jury, waarvan ik een afschrift hierbij insluit. Ik zal de eer hebben u over de afloop op de hoogte te brengen.

Saluut en hoogachting

w.g. Bovier.


Pastoor Borret uit Herten schrijft in zijn dagboek ook over deze vervolgingen. Kijk bijv. naar hoe zijn ervaringen zijn in ditzelfde jaar.

4299 (Antwoord van burger Girard in de marge van dit rapport)

18 Thermidor jaar 6 (5 augustus 1798)

Ik heb, burger, uw rapport over de maand messidor ontvangen. Ik heb met voldoening gezien dat u de openbare orde en toezicht op de eredienst voldoende en lang behandeld hebt, doch tot mijn spijt dat u zich hiertoe beperkt heeft. Want behalve deze twee ongetwijfeld belangrijke onderwerpen en die municipale organisatie waarvan u met enkele woorden opmerkt, dat er geen veranderingen zijn voorgevallen, zijn er nog andere die even belangrijk zijn, die nooit moeten worden weggelaten. De rapporten die u me regelmatig elke maand moet uitbrengen, zoals ik u in mijn circulaire van 8 messidor mededeelde, moeten volledig zijn. Wanneer dit niet het geval is, zal ik niet kunnen nalaten een aanvullend rapport te eisen over hetgeen dat ontbreekt. Uw rapport behandelt slechts drie onderwerpen, alleen de mpl-organisatie, de openbare orde en het toezicht op de eredienst. Ik verzoek u een aanvulling te zenden over de volgende onderwerpen:

U zult er zorg voor dragen, dat uw aanvullend rapport onderverdeeld wordt in zoveel hoofdstukken, als er onderwerpen in vermeld worden en u zult dezelfde volgorde toepassen in een volgend rapport. Tenslotte zult u zich nogmaals op de hoogte stellen van mijn circulaire van 8 messidor l.l. en die van 29 vendémiaire l.l. en u hieraan houden.

Saluut en broederschap

w.g. G.D.


Vrijheid Gelijkheid

Rapport over de maand Thermidor, 6e jaar
Kanton Roermond
4299
Roermond de 1e fructidor, jaar 6 van de Franse Republiek, een en ondeelbaar (18 augustus 1798)
De commissaris van het uitvoerend bewind bij de Mple- Admtie- van het kanton Roermond
Aan de commissaris van het uitvoerend bewind bij de centrale administratie van het Departement van de Nedermaas.

Municipale organisatie

De municipale administratie is volledig bezet, burger commissaris, met uitzondering die van Roermond en Herten. In de laatste gemeente wil geen enkele inwoner de functie van adjoint uitoefenen en voor Roermond is mij door de municipale agent verzekerd, dat hij bezig s met het zoeken naar iemand die de functie zal aannemen, voordat hij voorstelt hem te benoemen, met meer zekerheid, dat deze zal accepteren. Ik heb u reeds in kennis gesteld van de samenstelling van deze Municipaliteit.

Openbare orde

De openbare orde wordt goed gehandhaafd. Op de 25e heb ik voor de kantonrechter doen geleiden: De burger Henri Brabander, loodgieter, woonachtig te Roermond, een slecht sujet, wegens een oneerbiedige houding tegenover een gendarme. Hij werd veroordeeld tot twee dagen dwangarbeid + de kosten. Op dezelfde dag werd de burger Jacques Neelen, inwoner van Herten voorgeleid, wegens belediging door lasterlijke beweringen aan het adres van de echtgenote van burger VandeVenne, inwoner van dezelfde gemeente. Hij werd eveneens veroordeeld tot twee dagen dwangarbeid + de kosten en tot het intrekken van zijn ongegronde beweringen; deze twee veroordelingen zijn ten uitvoer gebracht. De registers op gezegeld papier, dienende tot inschrijven van reizigers die van een goed paspoort voorzien zijn, worden in alle herbergen nauwkeurig bijgehouden. De gendarmerie voert veelvuldige ronden uit.

Veldwacht

De veldwachters, die ik door hun respectieve agents opdracht heb laten geven, vooral in dit seizoen de grootst mogelijke activiteit te betrachten, zijn bij wijze van spreken voortdurend op het platteland aanwezig, men verneemt dan ook niet dat er zich daar misdrijven voordoen.

Stemming onder de bevolking

De stemming onder de bevolking schijnt zich sinds de plaats gevonden hebbende deportatie van deze priesters te verbeteren. De inwoners beginnen steeds meer de missen van de beëdigde priesters bij te wonen.

Republikeinse kalender

Ik verzeker u dat de Republikeinse kalender tamelijk goed in acht wordt genomen; behalve dat op de decadi in de straten geen enkele winkel open is, zorgen de werklieden die thuis werken er voor dat zij niet gezien worden terwijl de anderen in het geheel niet werken.

Openbaar onderwijs

De scholen worden hier alleen maar bezocht door kinderen van lagere leeftijdsgroepen. Het besluit van het uitvoerend bewind, dat met de grootst mogelijke ruchtbaarheid bekend is gemaakt heeft grote opschudding teweeggebracht; bij het bezoek dat ik laatst aan de genoemde scholen bracht, vergezeld door de Municipale agent en de hoofdonderwijzers, heb ik met genoegen gezien, dat de onderwijzers voorzien waren van de grondwet, waarvan zij talrijke artikelen in het Nederlands hebben laten vertalen en door de kinderen hebben laten overschrijven. De burgers Sijben, zuster van het algemeen vicariaat, die ook onderricht geeft aan een twaalftal meisjes en die Frans spreekt, heeft mij beloofd, dat ik bij mijn volgende bezoek bij haar de grondwet zal aantreffen en dat zij alle zorg ervoor zal dragen, dat haar kinderen zich op de hoogte stellen van de Republikeinse beginselen. Het besluit van het uitvoerend bewind is in al deze onderwijsinstellingen aangeplakt.

Burgerlijke tehuizen

Ik heb tevens een bezoek gebracht aan het burgerlijk tehuis; het wordt gebruikt voor de huisvesting van oude mensen van allerlei kunnen en een aantal kinderen, ook van beide geslachten. Over het algemeen zijn deze kinderen zeer onzindelijk, zijn half naakt, de meerderheid heeft bij wijze van spreken geen kousen of schoenen. Het lijkt me toe dat het fanatisme er regeert. Ik neem mij voor er op een geheel onverwacht moment een bezoek af te leggen, vergezeld door de municipale agent. Ik zal een proces-verbaal opmaken over mijn bevindingen en u hierover rapport uitbrengen.

Kanalen en rivieren

Er zijn mij in mijn Kanton geen kanalen of rivieren bekend die voor het schoonhouden in aanmerking komen..

Hoofdwegen

De wegen in mijn Kanton zijn tamelijk goed daar het zandwegen zijn, doch er is een onderwerp dat interessant genoeg is om waard te zijn dat ik er u melding van maak. Er is n.l. een schipbrug over de Roer bij Roermond, die ongeveer drie jaar geleden geconstrueerd werd; deze van hout gebouwde brug werd na een onweer door de stroom van de Roer meegesleurd. De boten die deze brug dragen zijn zeer gebrekkig. Men loopt reeds risico en men moet maatregelen nemen om er met wagens over te rijden. Alle voetgangers naar en van Maastricht moeten er onvermijdelijk overheen. Ik heb meerdere malen met de Municipaliteit over de reparatie van deze brug gesproken; men heeft mij steeds veel goede wil betoond daar deze reparatie dringend noodzakelijk is, maar men heeft mij ook hun onmacht onder ogen gebracht. Ik moet er u op opmerkzaam maken, dat wanneer de brug geheel onklaar raakt, behalve dat de doorgang geheel versperd zal zijn, zich dit zou kunnen voordoen als er een verplaatsing van troepen plaats vindt, wat een onaangenaamheden en wat een nadeel zou dit aan de militaire operaties kunnen toebrengen. Ik verzoek u mij inzake dit onderwerp een antwoord te willen doen toekomen.

Burgerlijke stand

De registers van de burgerlijke stand van de burgers van mijn kanton zijn in het gemeentehuis. De inventaris in de vereiste vorm is op haar desbetreffend verzoek aan de centrale administratie toegezonden. De geboorten, huwelijken en overlijdens worden in mijn kanton nauwkeurig bijgehouden.

Openbare feesten

Toen ik hier op mijn post geplaatst werd, wist men niet wat een Republikeins feest was, men had er in deze hoofdgemeente nooit iets van gezien. Ik heb niet nagelaten bij iedere gelegenheid de Municipaliteit te gelasten de feesten met de groots mogelijke plechtigheid te vieren, zodanig dat ik er heden in geslaagd ben te bewerkstelligen, dat er gebruik gemaakt wordt van een podium met een oppervlakte van ongeveer 30 vierkante meter, op de vier hoeken zijn voetstukken geplaatst, waarop piramides, beschilderd met driekleurige slingers en ieder bekroond door een kleine vlag; een Vrijheidsgodin in natuurlijke kleuren, gekleed in het wit, getooid met de burgerlijke kroon en een driekleurige gordel, met een hand steunende op de wapenbundel en in de andere hand een lans waarop de vrijheidsmuts, wordt op iedere feestdag op een altaar voor het vaderland geplaatst. U kunt er dus van verzekerd zijn, dat ik mij alle moeite geef om de grootst mogelijke luister aan de feesten bij te zetten. Op de 23e heeft het feest ter herdenking van de 10e augustus plaats gevonden. Wij zijn in optocht door de belangrijke straten van de stad getrokken, voorafgegaan door muziek. Teruggekomen bij het bovengenoemde altaar, heeft men alle tekenen van koningschap en feodaliteit verbrand bij de klanken van de muziek.

Saluut en Hoogachting,

w.g. Bovier.

Bron: Rijksarchief Limburg

 Ziet u slechts 1 pagina?
klik hier voor de volledige website
"Voorouders uit Midden-Limburg"